ارزیابی ساختار ژنتیکی عملکرد دانه و صفات وابسته با استفاده از روش دی‌آلل در ژنوتیپ‌های گندم دوروم

به‌منظور برآورد خصوصیات ژنتیکی عملکرد دانه و صفات مرتبط در گندم دوروم از تلاقی دی‌آلل کامل هفت ژنوتیپ استفاده گردید. چهل و نه ژنوتیپ حاصل، برای صفات روز تا گلدهی، تعداد پنجه‌های بارور، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله ، تعداد دانه در بوته، وزن دانه در سنبله، عملکرد دانه تک بوته و شاخص برداشت مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس حاکی از وجود تفاوت معنی‌دار بین ژنوتیپ‌ها برای کلیه صفات مورد مطالعه بود. آزمون مقدماتی مدل جینکز - هیمن نشان‌دهنده صادق بودن فرضیات مدل برای شاخص برداشت، وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه تک بوته بود. برای بقیه صفات با حذف یک والد فرضیات مدل صادق بودند. باتوجه به نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی، صفت روز تا گلدهی تحت کنترل غالبیت ناقص ژن‌ها و صفات وزن دانه در سنبله، ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه تک بوته و شاخص برداشت تحت کنترل اثرات فوق‌غالبیت ژن‌ها بودند. نتایج تجزیه هیمن نشان داد که در مورد روز تا گلدهی، سهم افزایشی ژنی از اهمیت بیشتری برخوردار بود و در بقیه صفات، اثر‌های افزایشی و غالبیت ژنی دارای اهمیت بودند. به‌استثنای تعداد پنجه‌های بارور و ارتفاع بوته، معنی‌دار بودن شاخص c (اثر تلاقی‌های معکوس) برای سایر صفات نشان‌دهنده اثر پایه مادری در کنترل ژنتیکی این صفات بود. میزان وراثت‌پذیری عمومی از 70/0 (ارتفاع بوته) تا 93/0 ( تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله) متغیر بود. وراثت-پذیری خصوصی از 31/0 (تعداد پنجه بارور) تا 70/0 (روز تا گلدهی) برآورد گردید. نتایج روش بای‌پلات نیز نشان داد که رقم Prion-1 دارای بیشترین ترکیب‌پذیری عمومی برای صفات وزن دانه در سنبله، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه تک بوته و شاخص برداشت و دارای کمترین ترکیب‌پذیری عمومی برای صفات ارتفاع بوته و روز تا گلدهی بود، بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می‌رسد که می‌توان از این والد در برنامه‌های اصلاحی برای تولید ارقام پرمحصول، پاکوتاه و زودرس گندم دوروم استفاده نمود.